W okresie panowania Litwy nad Ukrainą wielu Litwinów przyjęło prawosławie, w tym i sam książę Jagiełło. Ze znanych nam względów politycznych, przed poślubieniem królowej Jadwigi, Jagiełło przyjął chrzest poprzez pośrednictwo polskie, przyjmując tym sposobem religię katolicką. Król zobowiązał się do krzewienia religii katolickiej. Książę Witold, jako wielki książę litewski ugruntował zasadę swobody religijnej w Wielkim Księstwie Litewskim, toteż wielu Ukraińców, Litwinów i Rusinów żyło z sobą w zgodzie, nie tocząc żadnych walk na tle religijnym. Sytuacja zmieniła się po Unii polsko litewskiej w 1569 roku, kiedy to Kijów i znaczna część Ukrainy dostała się pod panowanie Polski. Ten okres to ekspansja protestantyzmu, ludność w Koronie jak i na Litwie przyjmowała luteranizm i kalwinizm. Sprowadzenie jezuitów znacznie osłabiło proces postępowania protestantyzmu. Po opanowaniu sytuacji  baczną uwagę zwrócono na prawosławnych. Prawo polityczne przysługiwało tylko szlachcie katolickiej, toteż wiele ruskich rodów szlacheckich porzucało prawosławie dla celów politycznych. Na tym tle powstała idea unii między katolikami a prawosławnymi. Należy zaznaczyć, że lud wiejski pozostał wierny tradycjom cerkiewnym i kultywował stare obrzędy prawosławne. Rusini mieli uznać zwierzchnictwo i najwyższą władzę papieża, jednocześnie mogli pozostawić swe obyczaje obrzędy i kulty. Idea ta została uznana przez biskupów prawosławnych, gdyż dawała im przywileje polityczne. W 1595 roku zwołano synod cerkwi prawosławnej do Brześcia i tam większością głosów biskupi prawosławni opowiedzieli się za unią, a król Zygmunt III Waza uznał biskupów – zwolenników unii z jedynych reprezentantów cerkwi. Nie wszyscy jednak uznali prawosławie, jedni zwłaszcza niższy kler czy wierni uznali unitów za zdrajców kościoła prawosławnego. Powstały dwa odłamy unitów i dyzunitów. Unitów nazywano także grekokatolikami.